Lenga, poder e libertat

10 mars 2009

« Lo ròtle de l’escòla es de balhar de poder lingüistic al maximum de mainatges ; valent a dire dins la lenga del poder : lo francès. » [1]

Aquela senténcia d’Alain Bentolila, lingüista oficial de l’Estat francés, teorician de l’illetrisme, condamna tot ensag d’ensenhament per immersion. Es interessanta pr’amor es un bon resumit de la pensadassa jacobina prigonda. Lo monoligüisme salvarà l’ascensor social !

Lenga e poder… D’unas lengas son estadas privadas de poder per l’istòria. Per Bentolila, es mai qu’una manca de visibilitat sociala e politica, es quitament una impòtença de complir çò exigit per una lenga moderna :

« L’istòria las aguèsse sollicitadas, probable que serian estadas capables de fargar los mots e las estructuras per ensenhar, dire lo drech, explicar un fenomèn natural. Mas l’istòria las marginalizèt ; l’istòria limitèt lors territòris. Aquelas lengas minorizadas, coma o fan totas las lengas, respondèron d’un biais pertinent als besonhs de comunicacion que lor eran adreçats : a besonhs estreches, mejans lingüistics estreches. » [2]

Las lengas minorizadas serian de lengas que se pòdon aital calificar d’andicapadas. Foguèron victimas d’una mena de traumatisma impossible de reparar : an pas accedit al poder. A causa d’aquela pèca fatala, son de lengas que son mòrtas per anticipacion. Las ensenhar als mainatges seria coma los condamnar, puèi que çò important es de parlar la lenga del poder.

L’avètz comprès, segon Bentolila, la lenga servís de dominar e (mas aquò, pichòts conilhs, es enebit d’o dire) d’èstre dominat. La cal mestrejar per donar òrdre, mai sovent per executar. Aquí doncas lo ròtle de l’escòla : ensenhar la lenga del poder/de l’obesissença.

E pasmens, malgrat la seuna impotença, la lenga nòstra es encara a viure… Malgrat la condemnacion d’una istòria escricha pels vencedors, es pas encara crebada. Tot aquò perque una lenga parla tamben de libertat. Lo senher Bentitola s’engana perque una lenga es mai que de poder, es tamben de literatura. La literatura, lo quicomet que servís pas de ren, que balha ges de poder, mas que fa mestier per alenar, fòrça mai que lo poder.

« Còstasolana esperava los perdigalhs e aquò es la mòrt que venguèt. E la mòrt qu'èra per los perdigalhs serviguèt per el. E los perdigalhs que devián èsser freges a l'uòlh neblat a l'ora que lo solelh trascòla, a nuòch èran encara cauds e vius, e son sang que deviá enrogir las pèiras blavas del gravàs èra encara escondut dins la tenèbra de sas venas e corrissiá jos la pèl a cada còp premsat d'aqueles còrs sarrats coma de ponhs de colèra. Mas las pèiras aguèron sa part de sang roge, lo de Còstasolana, perdequ'èra dich e escrich qu'a aquei jorn lo sacrifici del sang se deviá complir per aquel luòc desèrt de nòstra tèrra jos un cèl morent, e l'alen d'un vent que n'a vist d'autres. Còstasolana vogèt sus lo gravàs tota la calor de sas venas, son sang vengut de l'escuresina del siu còr e coma susprés de tant de lusor e de tant d'espandida rajava doçament sus los ròcs e serpatejava coma un que sap pas ont vai. » (Max Roqueta – La mòrt de Còstasolana – la seguida aicí, mercés la Mela)

Còstasolana esperava los perdigalhs e aquò es la mòrt que venguèt… Eran totjorn vidents los perdigalhs despoderosses a l'ora que lo cassaire poderós s'espetava lo morre. De matin, degun pòt pas preveire cossí s’acabarà la jornada. E qui pòt èstre tant ufanós per pretendre conóisser çò que seran vengudas la lenga francesa e la lenga occitana, al ser d’aqueste sègle ?