De dieus, d'orses e d'òmes

Segon mai d’un mite ancian, l’òme e la femna son de dieus descaseguts. Mas davant de caire tant bas, los dieus son estats d’orses :

« Artemís, divesa de la caça e dels orses, castiguèt sa sirventa mai aimada, la nimfa Calistò, qu’avia sedusit Zeus malgrat qu’aguèsse fach vòt de verginitat per fins de servir sa mèstra. De ràbia, Artemís tresmudèt Calistò e Acràs son filh, fruch de son union ambe Zeus, en orses. Zeus, per fins d’aparar Calistò e lo lor filh dels caçaires, los mandèt dins lo cèl e aital donnèt naissença a doas constellacions : l’orsa bèla (lo carri de las armas) e l’orsa pichòta. » (revirat de L'ours, animal sacré)

Una polida sorneta, diretz… Mas de còps que i a, la vertat pega tant a la mitologia qu’òm se pòt demandar la quala copia l’autra :

« En 1809, de caçaires encontrèron dins la sèrra qu’aparta Cosseran de Foissenc, vagant entre los rocases, una femna nusa que s’ensalvèt davant èls ! S’arrestèron pas que quand l’aguèron retrobada, presa e portada al vilatge de Suc.

Avia la pèl tannada pel solelh e los pels longasses. Insensible a las ramadas e a la nèu, en beure l’aiga de las sòrgas, en se noirir d’escòrça, de raices, de baias, de fruchs, de campairòls e de cagaròls, avia subreviscut d’amagat dins los bòsques vesins.

La calguèt ligar per la vestir, talament que fasia petar sa ràbia e sa salvatjariá. La questionèron de longa mas se demorava desparaulada. Pasmens quand li demandèron consí avia poscut subreviure a la preséncia dels orses, çò diguèt : « Los orses ? Eran mos amics. Me rescalfavan… » E puèi lo silenci tornarmai. Capitèt de s’escapar un còp de mai e desapareguèt tot l’invèrn, que foguèt fòrça regde aquesta annada.
A la prima l’apercebrèron dins la montanha. Après una batuda per la prenne, la portèron a Vic de Sòs puèi a Foish onte l’embarrèron definitivament.

Patiguèt l’agression de sos jaulièrs ? Çò segur es qu’un jorn, sens mai d’explicacions, un gardian declarèt qu’era mòrta.

L’affar aguèt cap de seguida.» (revirat de Xan de l'Ours)

Paura de èla. Benlèu qu’era una descendenta de Zeus e de Calistò, o une sòrre de Joan de l’Ors, que lo conte nos dis qu’èra filh d’un ors (« I aviá una fes una femna qu'en boscassejant dins lo bòsc saguèt raubada per un ors. Au bot de nòu meses, faguèt un pichòt que ié diguèron Jan de l'Ors » - Lo conte de Jan de l'Ors). O encara benlèu qu’èra una fadarèla d’abans la venguda dels romans, una divesa de la montanha un còp era poderosa, puèi abandonada dels òmes (mas non pas dels orses) e que ne’n perdèt lo sièu poder e tamben l’èime, dusca a vagar còma una bauga. La trapèron e, còma los òmes sempre mespresam çò qu’adorèrem perque n’avèm paur, la tracheron còma una bèstia. Aital crenham e mespresam a l’encòp los orses. E aital sempre ensajam de tuar çò divin que nos demora de l’enfança.

Ten, a prepaus, probable que i a pas mai de dieu ailamont sul Mont Olimpe, puèi qu'i demoran pas mai d’orses : Tueron lo darrièr l’estiu passat (Le dernier ours de l'Olympe tué).